De helende kracht van Creativiteit.
- Marinka van der Zee
- 23 dec 2024
- 8 minuten om te lezen
Disclaimer: Ik ben geenĀ professional. Ga bij twijfel altijd naar je huisarts en/of psycholoog.Ik deel hier alleen mijn eigen ervaringen en inzichten over hoe kunst kan helpen bij het helen en verwerken van trauma's en andere uitdagingen.
Ervaringen kunnen diepe littekens achterlaten, zowel fysiek als mentaal. De weg naar herstel is vaak lang en uitdagend, maar een kunstzinnige bezigheid kan een krachtige bondgenoot zijn in dit proces. Kunst biedt een veilige uitlaatklep voor emoties. Het heeft geen vooroordelen en oordeelt niet. In deze blogpost verken ik hoe kunst kan bijdragen aan persoonlijke groei en emotioneel welzijn.
Wanneer iemand met een uitdaging wordt geconfronteerd, kunnen gevoelens van angst, woede, verdriet of schuld naar boven komen. Door te schilderen, tekenen, schrijven of een andere creatieve activiteit te beoefenen, krijgen deze emoties een plek om te bestaan. Je creƫert een fysiek object waarin je deze gevoelens verwerkt. Dit helpt om de verschillende emotionele lagen beter te ontleden, omdat je er vanaf een afstand naar kunt kijken.
Kunst als taal zonder woorden
Soms zijn ervaringen moeilijk te omschrijven en hebben ze een complexe gelaagdheid. Kunst biedt een niet-verbale manier om gevoelens te uiten en te verwerken. Als je niet wilt of kunt praten (bijvoorbeeld in gevallen van niet-communicatief autisme), kan creativiteit een bevrijdende manier zijn om jezelf uit te drukken.
Bekijk deze twee video's (in het Engels) voor inspiratie:
Non-verbale therapie is een "doe-therapie". Door aan de slag te gaan met verf, klei, potloden of steen, zie je in de lijnen, vormen en kleuren van jouw creaties wat je van binnen ervaart. Deze vorm van therapie is geschikt voor iedereen: kunstenaar, ITāer, ingenieur, bouwvakker, jong en oud. Creatief bezig zijn biedt een veilige ruimte om te ontdekken zonder angst voor afwijzing. Het vraagt focus, helpt je ontsnappen aan overweldigende gedachten en bevordert het gevoel van aanwezig zijn "in het moment".
Daarnaast betrekt het je lichaam in het proces, wat helpt bij het loslaten van spanning. Uiteindelijk kan het je stemming verbeteren omdat je iets moois hebt gecreƫerd. Een van de dingen die me altijd bij is gebleven, is hoe een jonge vrouw, afkomstig uit een gebied waar armoede en oorlog heersen, zichzelf bezig hield met diamond painting. Ze vertelde mij hoe dit haar hielp bij het verwerken van de gebeurtenissen in haar leven en haar dagen draaglijker maakte, vooral vanwege haar zusje dat nog in het gebied was.
Verschillende kunstvormen voor herstel
Iedereen heeft een andere relatie met kunst. Wat voor de Ć©Ć©n werkt, werkt misschien niet voor de ander. Bovendien vindt niet iedereen dezelfde dingen leuk. De Ć©Ć©n houdt van vieze handen krijgen, terwijl de ander dat vreselijk vindt. Verschillende vormen kunnen uiteraard worden gecombineerd. Hieronder een aantal kunstvormen die effectief kunnen zijn in het helingsproces:
Schilderen en tekenen De kleuren, texturen en bewegingen die gepaard gaan met schilderen of tekenen, kunnen therapeutisch zijn. Deze kunstvormen bieden een manier om visueel te communiceren wat je voelt of hebt meegemaakt. Schilderen en tekenen kan zowel realistisch als abstract zijn. Je kunt gevoelens beĆÆnvloeden met kleuren en muziek. (Klik hier voor een blogpost hierover: https://gothikah.wixsite.com/gothikadesign/post/muziek-emoties-en-kunst )
Schrijven en collages maken Scrapbooking, intuĆÆtief schrijven, en het schrijven van gedichten of verhalen (bijvoorbeeld in de derde persoon) kunnen helpen om gedachten en gevoelens te ordenen. Door ervaringen en bestaande beelden op papier te zetten, kun je afstand nemen en reflecteren. Wat ook kan helpen, is om na enige tijd terug te kijken naar wat je hebt geschreven en enkele kernwoorden eruit te halen ( Hierover straks meer)
Beeldhouwen en kleien Werken met klei of steen biedt een tastbare manier om emoties te verwerken. Het is aardend en kalmerend, en het geeft voldoening om iets tastbaars mee te nemen dat je zelf hebt gemaakt.
Dans en beweging Trauma's worden vaak opgeslagen in het lichaam. Door dans of beweging kunnen vastgezette emoties vrijkomen. Beweging stimuleert bovendien de aanmaak van bepaalde hormonen (hierover later meer).
Fotografie Met fotografie kun je de wereld door een andere lens bekijken. Het helpt om schoonheid en betekenis te vinden in je omgeving. Kleine dingen kunnen ertoe doen.
Reflecteren met kernwoorden: een krachtige tool voor zelfinzicht
De echte waarde van creatief bezig zijn komt vaak pas later, wanneer je terugkijkt op wat je hebt gemaakt. Reflecteren op je eigen werk kan een diepgaand inzicht geven in wat je voelt, denkt en nodig hebt.
Een effectieve manier om dit te doen, is door na enige tijd opnieuw het werk te bekijken en enkele dingen te vinden die eruit springen, zoals kleuren, beweging, personen, teksten, etc.
Als je bijvoorbeeld je werk bekijkt en het geeft een gevoel van onzekerheid, kun je de volgende vragen stellen; Waarom voelde ik me onzeker? Wat had ik op dat moment nodig? Hoe kan ik dit anders aanpakken in de toekomst?
Hier zijn 12 vragen die je jezelf kunt stellen tijdens deze reflectiefase:
Wat triggert deze gevoelens?
Zijn mijn gevoelens gebaseerd op feiten of interpretaties?
Is er een patroon zichtbaar in wat ik heb gemaakt?
Wat zou me op dit moment geruststellen?
Welke grenzen had ik kunnen stellen om me beter te voelen?
Hoe kan ik het beste reageren als de situatie zich weer voor doet?
Wat zou ik een volgende keer anders doen?
Hoe hebben anderen mogelijk bijgedragen aan deze gevoelens?
Hoe kan ik om hulp vragen zonder me bezwaard te voelen?
Hoe kan ik mezelf vergeven voor fouten of slechte beslissingen?
Wat zou ik tegen een vriend(in) zeggen als die zich zo voelde?
Hoe kan ik beter voor mezelf zorgen in deze situatie?
Hoe je met kernwoorden werkt;
Lees met een frisse blik:Ā Neem afstand van wat je hebt gemaakt of beschreven en bekijk het alsof het een werk of tekst is van iemand anders.
Markeer opvallende woorden of zinnen:Ā Kies woorden die emoties, situaties of terugkerende themaās weerspiegelen.
Stel jezelf vragen:Ā Gebruik de kernwoorden om dieper na te denken over de oorzaak, betekenis en mogelijke oplossingen.
Inzichten en persoonlijke groei
Door deze methode te gebruiken, leer je niet alleen jezelf beter kennen, maar geef je jezelf ook de ruimte om te groeien. Het creƫren van werk kan je leren om bewuster te leven en meer grip te krijgen op je emoties en gedrag. Je gevoelens en gedachten en er bewust op reflecteren maakt het pas Ʃcht transformerend.
Gelukshormonen voor Welzijn
Door beeldend bezig te zijn, maakt je lichaam bepaalde hormonen aan die je geestelijke en lichamelijke welzijn kunnen beĆÆnvloeden.
Endorfine Endorfines zijn natuurlijke pijnstillers die ook een gevoel van euforie kunnen veroorzaken. Ze verminderen stress en verbeteren je stemming.Endorfines worden vrijgegeven tijdens intensieve fysieke activiteiten, zoals dansen of sporten. Dit is waarom veel sporters een 'high' ervaren tijdens en na het sporten. Deze 'high' wordt veroorzaakt door endorfines. Lachen en fysieke creatieve activiteiten zoals beeldhouwen, pottenbakken of schilderen met grote gebaren kan de aanmaak van endorfine bevorderen.
Dopamine:Ā Bekend als het beloningshormoon, speelt dopamine een rol in motivatie, plezier en het aanleren van gedrag.Dopamine wordt vrijgegeven op momenten van beloning, bijvoorbeeld wanneer je een mooi beeldje hebt gemaakt, een collage hebt voltooid, of een schilderij hebt afgerond. Dit beloningssysteem geeft je een gevoel van plezier en voldoening, en motiveert je om opnieuw deel te nemen aan creatieve activiteiten. Bovendien helpt dopamine om stress en gevoelens van depressie te onderdrukken.
Serotonine Serotonine is essentieel voor het reguleren van stemming, slaap, eetlust en sociale interactie. Het draagt bij aan een betere stemming en kan angst verminderen.Serotonine zorgt voor innerlijke rust en een gevoel van geluk, en kan een meditatieve staat oproepen tijdens creatieve bezigheden. Dit wordt vaak ervaren als het gevoel van 'in de flow' zijn.
Oxytocine Oxytocine, vaak het "knuffelhormoon" genoemd, versterkt sociale banden en gevoelens van vertrouwen.Oxytocine wordt meestal getriggerd door fysieke aanraking en gedeelde ritmes. Samen iets maken, zoals tijdens een groepssessie, kan ook de aanmaak van oxytocine stimuleren.
Adrenaline Adrenaline verhoogt je energie en alertheid.Je 'fight or flight'-respons wordt geactiveerd tijdens beweging en zorgt voor focus, kracht en opwindende energie. Het kan ook indirect getriggerd worden door bijvoorbeeld een nieuwe uitdaging aan te gaan of te experimenteren met nieuwe technieken. De korte piek in energie geeft je de focus en motivatie om door te gaan met je creatieve werk.
De 'Flow'
Wanneer je beeldend bezig bent, kun je vaak in een "flow-toestand" terechtkomen: een mentale staat waarin je volledig opgaat in je activiteit. Deze toestand bevordert niet alleen de aanmaak van gelukshormonen, maar helpt ook bij het verminderen van stress en het verbeteren van je mentale welzijn.
Als je, net als ik, ADHD hebt, herken je misschien het fenomeen van hyperfocus. Hyperfocus gaat echter nog een stap verder dan flow: het zorgt ervoor dat je volledig opgaat in een activiteit, vaak tot het punt waarop je tijd, externe prikkels en andere verantwoordelijkheden negeert. Hoewel mensen met ADHD vaak moeite hebben om hun aandacht vast te houden in minder interessante of gestructureerde situaties, biedt hyperfocus juist een diepe, intense concentratie op iets wat hen echt boeit.
Beeldende activiteiten zijn bijzonder aantrekkelijk voor mensen met ADHD, omdat ze visueel en zintuiglijk stimulerend zijn en vaak vrij zijn van strikte regels of verwachtingen. Uit eigen ervaring weet ik dat het in een flow raken een enorme rust en een gevoel van voldoening geeft. Dit gevoel van kalmte en vervulling is precies de reden waarom ik ooit ben begonnen met dit werk. Tips om Zelf te Beginnen met Helen
Laat perfectionisme los:Ā Het draait niet om het maken van iets moois, maar om het proces. Alles wat je maakt, is goed zoals het is.
CreĆ«er een veilige ruimte:Ā Zorg voor een rustige plek waar je ongestoord kunt werken en je op je gemak voelt.
Probeer verschillende media:Ā Als schilderen niet bij je past, probeer dan andere creatieve vormen zoals schrijven, kleien, beeldhouwen, scrapbooking, of fotografie.
Sta jezelf toe te voelen:Ā Emoties kunnen opkomen tijdens het creatieve proces. Laat ze toe, geef ze de ruimte en wees mild voor jezelf.
Voor mensen met ADHD:Ā Gebruik een timer om structuur te bieden, en zorg dat er drinken en/of een snack binnen handbereik is om onderbrekingen te minimaliseren.
Bovenal:Ā Zoek begeleiding indien nodig. Als het creatieve proces overweldigend aanvoelt, overweeg dan om een beeldend therapeut in te schakelen voor ondersteuning.
Bemoediging voor Jouw Creatieve Reis
Je hoeft geen kunstenaar te zijn. Het enige dat je nodig hebt, is de wens om te creƫren. Onzekerheid, slaapproblemen en andere gevoelens kunnen allemaal op een rijtje gezet worden, zolang je maar de wil hebt om verandering te brengen.
Het is belangrijk om altijd voor jezelf te kiezen. Wees niet bang om fouten te maken, want het proces zelf is al waardevol. Elke lijn, kleur of woord dat je creƫert, brengt je dichter bij jezelf. Begin klein, met iets eenvoudigs, en bouw langzaam op. Gun jezelf de ruimte om te experimenteren en te groeien. Jij en je emoties verdienen aandacht en tijd. Wees trots op elke stap die je zet, hoe klein die ook mag lijken. Het belangrijkste is dat je begint en jezelf toestaat om te ontdekken.
Begin klein, wees geduldig met jezelf, en onthoud: Inzicht is vooruitgang.
Bronnen.
Deze informatie is afkomstig uit persoonlijke ervaringen en verhalen van deelnemers aan programmaās van onder andere het Leger des Heils en andere organisaties. Daarnaast zijn er talrijke online bronnen beschikbaar. Als je net als ik een verlangen hebt om meer te leren, of aan de slag te gaan, raad ik het volgende aan:
MyĀ ThesisĀ - Ingrid Penzes (Een thesisonderzoek naar de invloed van kunst op mentale gezondheidsproblemen, met de nadruk op hoe kunst kan bijdragen aan het begrijpen en interpreteren van de onderliggende psychologische aandoeningen. LET OP; grotendeels in het Engels)
Boeken voor o.a. Zelfhulp (geen affiliate of sponsoring):
Meer Diepgang / Professionals:
Kommentit